Γεννιόμαστε ή Γινόμαστε;

Έχεις αναρωτηθεί ποτέ ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη διαμόρφωση του εαυτού μας; Ποιος είναι ο ρόλος του περιβάλλοντος στην ανάπτυξη της αυτοεικόνας μας; Άραγε εάν είχες μεγαλώσει σε διαφορετικό τόπο και χρόνο, θα είχες την ίδια ψυχοσυναισθηματική υπόσταση που έχεις σήμερα; Εάν σε απασχολούν όλα αυτά, ίσως τα παρακάτω αποτελέσουν και για εσένα τροφή για σκέψη.

Ας αρχίζουμε λοιπόν να εξετάζουμε το θέμα από μία εμπεριστατωμένη άποψη. Ήξερες ότι σύμφωνα με τη θεωρία προσωπικότητας του κλινικού ψυχολόγου Carl Rogers, η ανθρώπινη προσωπικότητα έχει την τάση να εξελίσσεται, με απώτερο σκοπό την «αυτοπραγμάτωση»; Πιο συγκεκριμένα, η εν λόγω έννοια αναδεικνύει την τάση κάθε οργανισμού να αναπτύσσεται, να διαφοροποιείται και να δομεί τον «εαυτό» του, βάσει της πραγματικότητας που το περιβάλλει. Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι ο άνθρωπος είναι φύσει εξελισσόμενο ον και ότι όλοι χαρακτηριζόμαστε από την έμφυτη τάση για βελτίωση. Παρ’ όλα αυτά, δεν ακολουθούμε όλοι μία κοινή πορεία ζωής. Σταδιακά συντίθεται ένας μοναδικός «εαυτός» και η εξέλιξη του καθενός είναι διαφορετική.

Αυτό συμβαίνει διότι το άτομο δεν λειτουργεί παθητικά στο περιβάλλον του. Εν αντιθέσει, το εξωτερικό περιβάλλον επηρεάζει άμεσα το ποιοι είμαστε. Η σύνθεση του «εαυτού» μας ξεκινάει από την παιδική μας ηλικία, όταν αλληλεπιδρούμε με τους σημαντικούς άλλους, δηλαδή με τους γονείς ή φροντιστές μας. Στη συνέχεια, επηρεαζόμαστε από τα λεγόμενα γεγονότα ζωής και τις εμπειρίες που αποκτούμε. Με άλλα λόγια, τα ερεθίσματα που λαμβάνουμε από το περιβάλλον μας, προσδίδουν στον εαυτό μας συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και ιδιότητες.

Όταν ερχόμαστε σε επαφή με ερεθίσματα, τα οποία τα αξιολογούμε ως παράταιρα από τα χαρακτηριστικά του εαυτού μας, απορρίπτουμε αυτή τη νέα εμπειρία. Αυτό συμβαίνει διότι έχουμε την ανάγκη οι σημαντικοί άλλοι να μας αποδεχθούν και κατ’ επέκταση να αποδεχθούμε κι εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας. Επομένως, από τη μία εσωτερικεύουμε οτιδήποτε είναι σύμφωνο με την εικόνα του εαυτού μας και από την άλλη, απορρίπτουμε όσα έχουμε αντιληφθεί ως ασυνεπή. Ως εκ τούτου, η συμπεριφορά μας είναι απόρροια της εικόνας του εαυτού μας. Με γνώμονα τα παραπάνω, θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει κανείς, κατέχει καθοριστικό ρόλο στη δόμηση του εαυτού του. Οι γονείς, οι φροντιστές, καθώς και η ίδια η κοινωνία, κατά μία έννοια «πλάθουν» τον εαυτό του ατόμου. Είναι οι δημιουργοί ενός νέου ανθρώπου, ο οποίος μελλοντικά θα συμπεριφέρεται ανάλογα με τα όσα το περιβάλλον του δίδαξε.

Και κάπου εδώ τα αρχικά ερωτήματα που τέθηκαν, αρχίζουν να αποκτούν ένα νόημα. Μάλιστα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλα τα προαναφερθέντα αποτελούν την καλύτερη απάντηση σε όσους αναρωτιούνται γιατί μερικοί άνθρωποι σέβονται τα ζώα, τη φύση, το διαφορετικό, τη γυναίκα, τον άνδρα, το οτιδήποτε, ενώ κάποιοι άλλοι όχι. Και γιατί κάποιοι το καταφέρνουν αυτό; Απλούστατα, γιατί έτσι έμαθαν! Γιατί όταν έκοψαν ένα λουλούδι, κάποιος ήταν εκεί να τους πει ότι κάθε ζωή αξίζει. Γιατί όταν κοίταξαν με επίμονο βλέμμα έναν άνθρωπο με διαφορετικότητα, κάποιος ήταν εκεί να τους μάθει να λατρεύουν τη μοναδικότητα. Γιατί όταν σαν παιδιά έριξαν νερό σε μία γάτα “για πλάκα”, κάποιος τους έδειξε ότι τα λάθη είναι για να συγχωρούνται και να διδασκόμαστε από αυτά. Και αυτός ο “κάποιος” αύριο μπορεί να είσαι εσύ, εγώ και όλοι μαζί σαν κοινωνία. Μια κοινωνία που είναι καιρός να ταράξει τα νερά και να προσφέρει έναν κόσμο στον οποίο θα ΓΙΝΟΜΑΣΤΕ καλύτεροι.

Αθανασίου Δέσποινα

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας - Εκπαιδευτικός

1η Δημοσίευση "TEDxLarissa"